Jak mówi art. 2 ustawy o fundacji rodzinnej, fundacja rodzinna jest osobą prawną utworzoną w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów. Fundator określa w statucie szczegółowy cel fundacji rodzinnej.

(Aktualizacja 13 marca 2023)

Uwaga, ten artykuł będzie aktualizowany, w szczególności, gdy pojawią się nowe informacje albo zmienią się zasady prowadzenia fundacji rodzinnej. Jeśli chcesz otrzymywać informacje o aktualizacjach, zapisz się na nasz newsletter.

Fundacja rodzinna, wzorowana na podobnych rozwiązaniach z innych krajów, ma ułatwić:

• Odpowiednie zaplanowanie sukcesji, w pierwotnym założeniu przede wszystkim w kontekście firm rodzinnych, ale także w przypadku innego majątku rodzinnego,
• Ochronę majątku przed rozdrobnieniem na wypadek problemów z sukcesją (zapewnia niepodzielny majątek, likwiduje swego rodzaju bezkrólewie w czasie postępowania spadkowego).

Fundacja rodzinna ma również ułatwić:

• Zabezpieczenie majątku,
• Akumulację majątku, a także umożliwić
• Rozsądne opodatkowanie, promujące inwestowanie i budowanie kolejnego majątku (dopóki nie wypłacasz świadczeń, to w praktyce nie ma podatku).

Moim zdaniem fundacja rodzinna jest szczególnie interesująca dla osób inwestujących w nieruchomości.

Uwaga, fundacja rodzinna opisywana w tym artykule nie ma niczego wspólnego z fundacjami publicznymi, które powstają i działają na bazie ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach. Ta ustawa nie ma zastosowania do fundacji rodzinnych.

 

Aktualny status ustawy

Ustawa o fundacji rodzinnej została 6 lutego 2023 r. podpisana przez prezydenta, a 21 lutego została opublikowana w Dzienniku Ustaw. Wejdzie w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia, czyli 22 maja 2023.

Jak to w Polsce bywa (patrz historia Polskiego Ładu), ustawa o fundacji rodzinnej nie weszła jeszcze w życie, a już w procesie legislacyjnym jest ustawa ją zmieniająca. Krótkie podsumowanie proponowanych zmian umieszczam poniżej (gdy zakończy się proces legislacyjny, zaktualizuję o wprowadzone zmiany cały artykuł):

• 10% PIT zamiast 15% dla beneficjentów z I i II grupy podatkowej fundatora
• Wspólnicy spółek opodatkowanych estońskim CIT będą mogli być fundatorami lub beneficjentami fundacji rodzinnych
• 19% CIT z tytułu najmu lub dzierżawy przedsiębiorstwa, jego zorganizowanej części czy składników majątku
  • Dotyczy to najmu/dzierżawy na rzecz beneficjenta, fundatora, podmiotu powiązanego (wielkość udziałów i praw 5% a nie 25%), o ile te składniki majątku będą służyły prowadzeniu przez nich działalności
  • Możliwość odliczenia, o ile nie upłynie okres przedawnienia
• Koszty finansowania dłużnego – do limitu 3 mln zł nie mają się wliczać pożyczki otrzymane od F.R.
• Utrata zwolnienia z CIT (od momentu powstania fundacji rodzinnej), jeśli wniosek o rejestrację nie zostanie złożony w terminie 6 miesięcy
• 15% CIT od ukrytych zysków

Powyższe zmiany mają wejść w życie razem z ustawą, czyli 22 maja 2023.

Uwaga, niniejszy artykuł został napisany przede wszystkim na podstawie ustawy oraz jej uzasadnienia. Przestrzegam, że wiele szczegółów wyjaśni się z czasem, poprzez interpretacje i praktykę. Niestety, polskie organy, w szczególności fiskus, mają zwyczaj kształtowania warunków prowadzenia działalności w Polsce poprzez interpretacje, wyjaśnienia, interpelacje, a czasami wręcz przez prezentacje i wpisy w serwisach społecznościowych. Z tego względu nie mogę obiecać, że moje rozumienie tej ustawy, a w związku z tym ten artykuł, nie będzie się zmieniać.

Fundator

Fundatorem może być tylko osoba fizyczna.

Fundacja rodzinna może być ustanowiona przez więcej niż jednego fundatora. Jednak fundacja ustanawiana w testamencie może mieć tylko jednego fundatora.

Fundatorzy nie odpowiadają za zobowiązania fundacji rodzinnej.

Fundatorzy (najczęściej chyba będzie to jeden fundator) wnoszą majątek i przestają być jego właścicielami. Nie dostają nic w zamian, więc te wniesione aktywa przestają podlegać pod ryzyka biznesowe, prawne czy podatkowe. Wniesione przestają też wchodzić do masy spadkowej tj. przestają podlegać dziedziczeniu (patrz jednak informacje o zachowku poniżej).

Uwaga, fundacja rodzinna odpowiada jednak solidarnie z fundatorem za jego zobowiązania powstałe przed jej ustanowieniem, w tym z tytułu obowiązku alimentacyjnego. Odpowiedzialności tej nie można bez zgody wierzyciela wyłączyć ani ograniczyć. Fundacja rodzinna odpowiada także za wykonanie powstałego po jej ustanowieniu obowiązku alimentacyjnego obciążającego fundatora.

Odpowiedzialność za zobowiązania powstałe przed ustanowieniem fundacji oraz zobowiązania alimentacyjne ogranicza się jednak do wartości mienia wniesionego przez fundatora według stanu z chwili wniesienia, a według cen z chwili zaspokojenia wierzyciela.

Status fundatora i wiążące się z nim prawa i obowiązki są niezbywalne. W przypadku śmierci fundatora „funkcja” ta nie zostanie przeniesiona na jego następców prawnych. Ustawa dopuszcza jednak możliwość powierzenia w statucie innym osobom wykonywania praw i obowiązków fundatora, określając przy tym zakres tego powierzenia. Wskazana w statucie osoba nie staje się z tego tytułu fundatorem.

Powstanie fundacji

Fundacja rodzinna powstaje poprzez oświadczenie fundatora o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo w testamencie (a więc w tym drugim przypadku powstaje dopiero po śmierci fundatora). Zgłoszenia ustanowienia fundacji rodzinnej dokonuje fundator, a w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w testamencie robi to zarząd.

Tak więc w celu powstania fundacja rodzinnej konieczne jest:

• złożenie oświadczenia o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo w testamencie (obydwa dokumenty muszę mieć formę aktu notarialnego);
• ustalenie statutu (także w formie aktu notarialnego, co oznacza, że w praktyce będzie on ustalany jednocześnie z dokumentem z punktu 1);
• sporządzenie spisu mienia (majątku) tworzącego fundusz założycielski;
• ustanowienie organów fundacji rodzinnej wymaganych przez ustawę albo statut;
• wniesienie funduszu założycielskiego przed wpisaniem do rejestru fundacji rodzinnych w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo wniesienie funduszu założycielskiego w terminie dwóch lat od wpisania fundacji rodzinnej do rejestru fundacji rodzinnych w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w testamencie; Fundator wnosi do fundacji rodzinnej mienie na pokrycie funduszu założycielskiego o wartości określonej w statucie, nie niższej niż 100 000 zł.
• wpisanie do rejestru fundacji rodzinnych.

Z chwilą sporządzenia aktu założycielskiego albo ogłoszenia testamentu powstaje fundacja rodzinna w organizacji. Fundacja rodzinna w organizacji z chwilą wpisu do rejestru fundacji rodzinnych staje się fundacją rodzinną i uzyskuje osobowość prawną.

Rejestr fundacji rodzinnych prowadzi Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim.

Nazwa fundacji rodzinnej może być dowolna (o ile nie wprowadza w błąd ani nie narusza praw osób trzecich) i powinna zawierać oznaczenie „Fundacja Rodzinna”. Dopuszczalne będzie korzystanie ze skrótu F.R.

Opłata za zgłoszenie fundacji rodzinnej do rejestru wynosi 500 zł, a opłata za wniosek o zmianę wpisu wynosi 250 zł.

Majątek fundacji i spis mienia

Majątek fundacji rodzinnej powstały na skutek wyposażenia jej przez fundatora będzie stanowić fundusz założycielski, którego wartość nie powinna być niższa niż 100 000 zł, zarówno przy ustanowieniu fundacji rodzinnej jak i później, w trakcie jej działalności.

Fundacji rodzinnej nie będzie wolno zwracać fundatorowi mienia wniesionego na pokrycie funduszu założycielskiego, za wyjątkiem przypadków określonych w ustawie.

Majątkiem fundacji będą też wypracowane zyski oraz majątek nabyty w zamian za majątek dotychczas posiadany.

Fundacja rodzinna będzie mogła otrzymać darowiznę. Przez dokonanie darowizny darczyńca nie będzie stawał się fundatorem.

Wnosząc majątek do fundacji rodzinnej na pokrycie funduszu założycielskiego, fundator sporządza spis mienia w formie pisemnej.

W spisie mienia zamieszcza się wszystkie rzeczy i prawa majątkowe wniesione przez fundatora albo inne osoby, ze wskazaniem osoby wnoszącej to mienie oraz z określeniem rodzaju i wartości każdego z wniesionych składników, w wysokości określonej według stanu i cen z chwili ich wniesienia oraz ich wartości podatkowej.

Spis mienia w razie potrzeby aktualizuje zarząd i jednocześnie odpowiada za aktualność tego spisu.

Dla celów PIT w spisie mienia określa się proporcję wartości mienia wniesionego do fundacji rodzinnej przez każdego z fundatorów lub przez fundację rodzinną (każdorazowo w przypadku wniesienia mienia). Mienie wniesione do fundacji rodzinnej w drodze darowizny albo spadku przez fundatora lub jego małżonka, zstępnych, wstępnych lub rodzeństwo ‒ uważa się za wniesione przez fundatora, a te wniesione przez inne osoby – uważa się za wniesione przez fundację rodzinną.

Statut

Statut wymaga formy aktu notarialnego (najczęściej będzie więc ustalany razem z aktem założycielskim).

W statucie są uregulowane najważniejsze aspekty dotyczące funkcjonowania fundacji rodzinnej oraz jej organów. Dodatkowe kwestie organizacyjne mogą być regulowane w regulaminie lub regulaminach, w zależności od woli fundatora i członków organów.

Zgodnie z ustawą, statut określa co najmniej:

• nazwę fundacji rodzinnej;
• siedzibę fundacji rodzinnej;
• szczegółowy cel;
• beneficjenta lub sposób jego określenia i zakres przysługujących beneficjentowi uprawnień;
• zasady prowadzenia listy beneficjentów;
• zasady, w tym szczegółowy tryb, zrzeczenia się uprawnień przez beneficjenta;
• czas trwania fundacji rodzinnej, jeżeli jest oznaczony;
• wartość funduszu założycielskiego (minimum to 100 tys. zł);
• zasady powoływania i odwoływania oraz uprawnienia i obowiązki członków organów fundacji rodzinnej, a także zasady reprezentacji fundacji rodzinnej przez zarząd albo przez inne organy fundacji rodzinnej w przypadkach wskazanych w ustawie;
• podmiot uprawniony do zatwierdzenia czynności zarządu fundacji rodzinnej w organizacji;
• co najmniej jednego beneficjenta uprawnionego do uczestnictwa w zgromadzeniu beneficjentów;
• zasady zmiany statutu;
• przeznaczenie mienia fundacji rodzinnej po jej rozwiązaniu, w tym określenie beneficjenta uprawnionego do mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej.

Statut może określać również inne sprawy, w tym:

• zasady współpracy lub współdziałania organów fundacji rodzinnej;
• szczegółowe okoliczności rozwiązania fundacji rodzinnej;
• wytyczne dotyczące inwestowania majątku fundacji rodzinnej;
• przewidywać utworzenie jednostki terenowej albo jednostek terenowych.

Zmiana statutu staje się skuteczna z chwilą wpisu do rejestru fundacji rodzinnych.

Organy fundacji

Organami fundacji rodzinnej są kadencyjne: zarząd, rada nadzorcza oraz zgromadzenie beneficjentów.

W ustawie określono zasady wykonywania obowiązków przez te organy, organizacji prac każdego organu, sposobów podejmowania uchwał i przeprowadzania posiedzeń.

Do najważniejszych zadań zarządu należy m.in.

• prowadzenie spraw fundacji rodzinnej oraz reprezentowanie jej;
• realizacja celów fundacji rodzinnej określonych w statucie;
• podejmowanie czynności związanych z zapewnieniem płynności finansowej i wypłacalności fundacji rodzinnej;
• spełnianie świadczenia przysługującego beneficjentowi.

O ile statut nie stanowi inaczej, powołania i odwołania członka zarządu dokonuje fundator, a po śmierci fundatora – rada nadzorcza, jeżeli została ustanowiona. W przypadku śmierci fundatora i braku rady nadzorczej powołania i odwołania członka zarządu dokonuje zgromadzenie beneficjentów.

Rada nadzorcza jest fakultatywna, ale, gdy liczba beneficjentów przekracza 25 osób, jest obowiązkowa. Rada nadzorcza pełni funkcje nadzorcze w stosunku do zarządu w zakresie przestrzegania prawa i postanowień zawartych w statucie. Statut może też uprawnienia rady nadzorczej rozszerzyć.

Zgromadzenie beneficjentów to organ obligatoryjny i ustanawiane jest przez fundatora w statucie. Tworzą je beneficjenci, którym w statucie przyznano uprawnienie do uczestnictwa w nim.

Zadaniem zgromadzenia beneficjentów jest podejmowanie uchwał w konkretnych, ściśle określonych w ustawie bądź statucie sprawach, mających głównie zagwarantować ciągłość działalności fundacji rodzinnej.

Zgromadzenie beneficjentów będzie więc odpowiedzialne za uzupełnianie składu poszczególnych organów fundacji rodzinnej i zatwierdzanie sprawozdania finansowego oraz wybór firmy audytorskiej albo zespołu audytorów.

Zgromadzeniu beneficjentów nie należy przypisywać kompetencji przynależnych zgromadzeniu wspólników czy walnego zgromadzenia w spółkach.

Beneficjenci i świadczenia dla beneficjentów

Beneficjentów oraz ewentualnie sposób ich określenia wyznacza wola fundatora, wyrażona w statucie. Beneficjenci mogą otrzymywać świadczenia od fundacji rodzinnej lub mienie po jej rozwiązaniu. Określenie świadczeń przysługujących beneficjentowi jest wyłączną i swobodną decyzją fundatora. Fundator może dokonywać zmian w zakresie beneficjentów i przysługujących im świadczeń, bez ograniczeń, w tym także czasowych.

Beneficjentem, a więc osobą odnoszącą korzyści zgodnie ze statutem (czyli z wolą fundatora), może być:

• osoba fizyczna,
• organizacja pozarządowa prowadząca działalność pożytku publicznego (OPP) albo
• fundator fundacji rodzinnej.

Oprócz ogólnego wskazania w statucie, szczegółowe dane dotyczące beneficjenta i jego uprawnień określa się na liście beneficjentów.

Do utworzenia i aktualizacji listy beneficjentów w oparciu o informacje zawarte w statucie, a także realizacji świadczeń na jej podstawie, jest zobowiązany zarząd.

Fundacja spełnia świadczenia na rzecz beneficjentów poprzez przekazywanie środków pieniężnych, a także, ewentualnie, innych składników majątku np. rzeczy lub prawa, a także poprzez oddawanie beneficjentowi majątku do korzystania np. mieszkania w celach mieszkaniowych.

Z dochodu i majątku fundacji można finansować m.in. koszty utrzymania, kształcenia, opieki lub leczenia beneficjentów albo wydatki na cele statutowe organizacji pozarządowej prowadzącej działalność pożytku publicznego.

Świadczenie może być przyznane pod warunkiem albo z zastrzeżeniem terminu, np. pod warunkiem ukończenia studiów, zawarcia związku małżeńskiego, ukończenia określonego wieku.

Ustawa nie przewiduje wymogu pokrewieństwa między fundatorem a beneficjentem (ale ma to wpływ na podleganie wypłaconych świadczeń pod opodatkowanie PIT!).

W przypadku płatności na rzecz beneficjenta, jej dokonywanie lub przyjmowanie powinno następować za pośrednictwem rachunku bankowego.

Zachowek

Aktywa wniesione przez fundatora do fundacji rodzinnej podlegają roszczeniom zachowkowym, ale tylko przez 10 lat. Po tym okresie spadkobiercy nie będą już mieli prawa do zachowku.

Zgodnie z kodeksem cywilnym, jeżeli spadkodawca umiera, to majątek dziedziczą najbliżsi np. dzieci. Jeżeli jednak spadkodawca przekaże majątek komuś innemu albo np. tylko jednej z najbliższych osób, to pozostali, którzy zostali wykluczeni z podziału majątku, mogą domagać się od spadkobiercy zachowku, czyli części (1/2 lub 2/3) z tego, co powinni dostać. Prawo do zachowku zapewnia, że część z majątku spadkodawcy i tak trafi do osób najbliższych z kręgu jego rodziny (uznanie za niegodnego dziedziczenia, czyli wydziedziczenie, jest w Polsce bardzo trudne). Jest to część majątku spadkowego, która przypadłaby danym osobom, gdyby dziedziczyły one z ustawy.

Zachowek przyjmuje postać świadczenia pieniężnego. Roszczenie o zachowek można zrealizować przez 10 lat, ale nie dotyczy ono udziałów lub akcji w spółce rodzinnej, a jedynie ich odpowiednika w pieniądzu. Akcje czy udziały będą więc już w fundacji, niezależnie od komplikacji spadkowych.

Wypłaty dokonane z fundacji lub przewidziane na rzecz beneficjenta, który byłby uprawniony jednocześnie do zachowku, będą zaliczane na poczet zachowku. Zachowek będzie też można miarkować. Wystąpienie o zachowek może też zgodnie ze statutem fundacji wykluczać z kręgu beneficjentów fundacji.

Być może z powodu tego 10-letniego okresu, po którym zasada zachowku przestaje obowiązywać, warto założyć fundację jak najszybciej.

Działalność gospodarcza

Fundacja rodzinna może wykonywać działalność gospodarczą w rozumieniu art. 3 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców, ale tylko w ograniczonym zakresie:

• zbywanie mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia (ten zapis zapewne będzie generować wątpliwości i dyskusje),
• najem, dzierżawa lub udostępnianie mienia do korzystania na innej podstawie,
• przystępowanie i uczestnictwo w spółkach handlowych, funduszach inwestycyjnych, spółdzielniach oraz podmiotach o podobnym charakterze mających swoją siedzibę w kraju lub za granicą,
• nabywanie i zbywanie papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze,
• udzielanie wybranym podmiotom pożyczek:
  • spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna posiada udziały albo akcje,
  • spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik,
  • beneficjentom;
• obrót zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej;
• produkcja rolna i gospodarka leśna wyłącznie w związku z prowadzonym gospodarstwem rolnym.

W skrócie można powiedzieć, że fundacja ma być takim „pasywnym quasi funduszem inwestycyjnym”, a nie podmiotem do prowadzenia działalności gospodarczej. Nie nadaje się więc np. do robienia flipów, pośrednictwa, sprzedaży online czy innych aktywności, które standardowo robimy w ramach firmy. Fundacja rodzinna dobrze sprawdzi się natomiast jako udziałowiec lub akcjonariusz spółki robiącej ww. biznes na nieruchomościach.

Fundacja rodzinna może zaciągać zobowiązania wyłącznie w celu zapewnienia bieżącej działalności, np. z tytułu wynagrodzenia za pracę w organach, najmu powierzchni biurowej, obsługi rachunku bankowego. Oznacza to, że najprawdopodobniej posiłkowanie się finansowaniem zewnętrznym np. kredytem w celach inwestycyjnych nie będzie możliwe.

Fundacja rodzinna wykonująca działalność gospodarczą w dopuszczalnym zakresie będzie także podlegać obowiązkom przedsiębiorców dokonywania lub przyjmowania płatności bezgotówkowych.

Opodatkowanie fundacji rodzinnej

Wniesienie aktywów do fundacji rodzinnej nie będzie opodatkowane PIT i CIT (ale uwaga na VAT – ten podatek może ewentualnie wystąpić!).

Dochód osiągany przez fundację z działalności określonej w art. 6 ustawy (czyli tej dopuszczalnej w fundacji rodzinnej) będzie zwolniony z podatku dochodowego (zwolnienie podmiotowe).

Wyjątkiem będzie tzw. podatek minimalny od dochodów z budynków (gdy podmiot jest właścicielem budynków o wartości ponad 10 mln zł). W tym podatku obowiązuje jednak zasada, że jest on neutralny, jeśli podatnik płaci CIT. Jeśli więc fundacja będzie wypłacała świadczenia na rzecz beneficjentów (opodatkowane CIT-em 15%), to od CIT należnego od tych świadczeń będzie mogła odliczyć zapłacony uprzednio minimalny podatek od budynków.

Dochody z działalności wykraczającej poza dopuszczalny zakres określony w art. 6 będą opodatkowane CIT-em 25% (nie będą podlegać pod zwolnienie podmiotowe). Będzie to więc swego rodzaju „karny” podatek, ale naliczany tylko od dochodów z działalności wykraczającej poza zakres ustawowo w fundacji dopuszczalny.

W momencie wypłaty świadczeń na rzecz beneficjentów pojawi się podatek dochodowy od osób prawnych w wysokości 15%. Podatnikiem będzie fundacja. Ustawodawca zdecydował się naliczać w takiej sytuacji CIT, a nie PIT, aby uniknąć ryzyka nadużyć (bo beneficjenci mogliby próbować „uciekać” od płacenia PIT-u). Warto zauważyć, że podatek jest naliczany od przekazanego lub postawionego do dyspozycji świadczenia, w związku z tym w momencie wypłaty np. 1000 zł beneficjentowi, fundacja odprowadza 150 zł podatku (czyli musi dysponować kwotą 1150 zł).

W przypadku mienia otrzymanego w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej CIT będzie wynosił także 15%, przy czym przychód odpowiadający wartości mienia otrzymanego pomniejsza się o wartość podatkową mienia wniesionego przez fundatora lub fundatorów.

Świadczenia wypłacone beneficjentom – najbliższym fundatora, czyli zaliczanym do tzw. grupy zerowej w rozumieniu ustawy o podatku od spadków i darowizn, będą zwolnione z PIT. Ci beneficjenci nie zapłacą także podatku od spadków i darowizn. Do powyższej grupy zaliczamy m.in. rodziców, dzieci, rodzeństwo i małżonków (patrz art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn). Nie zaliczamy jednak dzieci i dalszych zstępnych rodzeństwa fundatora.

Świadczenia wypłacone beneficjentom nie należącym do tzw. grupy zerowej w rozumieniu ustawy o podatku od spadków i darowizn będą podlegać opodatkowaniu PIT-em 15%.

Wyliczenie efektywnego podatku dla przypadku nieruchomości wynajmowanej przez fundację rodzinną z jednym fundatorem przy wypłacie świadczeń beneficjentom z grupy zerowej (wśród których może być także fundator) oraz beneficjentom spoza grupy zerowej:

 

Wyliczenie efektywnego podatku dla przypadku spółki z o.o. (podlegającej pod 9% CIT) należącej do fundacji rodzinnej z jednym fundatorem przy wypłacie świadczeń beneficjentom z grupy zerowej (wśród których może być także fundator) oraz beneficjentom spoza grupy zerowej:

 

Fundacja rodzinna będzie podatnikiem CIT. Obowiązkowe będzie prowadzenie tzw. pełnej księgowości. Przy decyzji o założeniu fundacji rodzinnej należy więc wziąć pod uwagę koszty prowadzenia ksiąg rachunkowych.

Jeśli fundacja będzie miała więcej niż jednego fundatora, trzeba będzie liczyć proporcje (o której była mowa wcześniej przy okazji opisywania obowiązkowego pisemnego spisu mienia), żeby prawidłowo określić, jaka część danego świadczenia będzie opodatkowana PIT-em 15%. Z tego powodu fundacje rodzinne z dwoma i więcej fundatorami  (nie będącymi w swojej grupie zerowej) będą raczej rzadkością. Niemniej, jeśli fundatorami będą mąż i żona, a beneficjentami oni i ich dzieci, nie powinno być problemu, ponieważ wszyscy należą do najbliższej rodziny (grupy zerowej).

Jeżeli spółka korzysta z estońskiego CIT, a fundacja stanie się jej udziałowcem/akcjonariuszem lub wspólnik zostanie fundatorem lub beneficjentem fundacji, spółka wstecznie (od początku roku) traci prawo do korzystania z estońskiego CIT.

Fundacja może być podatnikiem VAT zwolnionym lub czynnym i z punktu widzenia podatku od towarów i usług nie jest specjalnie traktowana (czyli rozlicza VAT tak jak każdy inny podatnik).

Obowiązkowy audyt

Fundacja rodzinna co najmniej raz w ciągu czterech lat funkcjonowania powinna być poddawana audytowi zarządzania aktywami fundacji rodzinnej, zaciągania i spełniania zobowiązań oraz zobowiązań publicznoprawnych, pod kątem prawidłowości, rzetelności oraz zgodności z prawem, celem oraz dokumentami fundacji rodzinnej. Audyt będzie przeprowadzany częściej, jeżeli sprawozdanie finansowe fundacji rodzinnej będzie podlegało badaniu zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości.

Audyt przeprowadza firma audytorska lub zespół audytorów, w skład którego wchodzą biegły rewident, doradca podatkowy, adwokat lub radca prawny. Taki wymóg wynika z tego, że audyt nie obejmuje wyłącznie kontroli finansów fundacji rodzinnej, ale także inne ww. aspekty.

Ryzyka i wady

Ustawa o fundacjach rodzinnych na pewno nie jest doskonała, ale generalna jej ocena jest dobra. Zapewnia też fundatorom dość dużą elastyczność w kształtowaniu zasad działania fundacji, zarządzania majątkiem i wypłaty świadczeń.

Jakie ma wady oraz na jakie ryzyka warto zwrócić uwagę?

• Przede wszystkim, zawsze istnieje, w szczególności obecnie, ryzyko, że ustawodawca zmieni w przyszłości warunki działania fundacji rodzinnej np. wysokość ich opodatkowania. Przykład amortyzacji nieruchomości mieszkalnych pokazał, że ustawodawca nie zwraca obecnie uwagi na takie rzeczy jak zasada zachowania praw słusznie nabytych;
• Roszczenia zachowkowe są możliwe przez 10 lat;
• Fundacja rodzinna prowadzi pełną księgowość, co oznacza wydatki na usługi księgowe w wysokości co najmniej dużych kilkuset złotych miesięcznie;
• W przypadku, gdy fundacja rodzinna będzie miała więcej niż jednego fundatora, opodatkowanie świadczeń może nie być korzystne. W mojej opinii większość fundacji rodzinnych będzie miała jednego fundatora albo ewentualnie będą nimi małżonkowie;
• Fundacja rodzinna podlega audytowi (co najmniej raz na 4 lata), co również oznacza dodatkowy koszt;
• Nieruchomości mieszkalne wynajmowane przez fundację rodzinną najprawdopodobniej będą podlegać pod wyższy podatek od nieruchomości;
• Fundacja rodzinna odpowiada za zobowiązania fundatora, a także zaległości podatkowe, powstałe przed jej ustanowieniem (ale tylko do wysokości włożonego przez fundatora majątku), a w przypadku obowiązku alimentacyjnego także za ten obowiązek powstały po ustanowieniu fundacji rodzinnej;
• Fundacja rodzinna nie jest zwolniona z tzw. podatku minimalnego od dochodów z budynków (ale w przypadku wypłaty świadczeń będzie można go odliczyć od podatku należnego od tych wypłaconych świadczeń);
• Fundacja rodzinna ma ograniczone możliwości zaciągania zobowiązań zewnętrznych np. kredytów, w związku z czym finansowanie kredytem np. nieruchomości na wynajem nie będzie możliwe.

Zapewne w miarę poznawania tego nowego tworu, jakim jest fundacja rodzinna, pojawią się także kolejne niuanse czy problematyczne kwestie.

 

Potrzebujesz konsultacji dotyczącej fundacji rodzinnej? Zajrzyj na stronę naszej spółki doradczej.

Potrzebujesz usługi wirtualnego adresu oraz księgowości dla fundacji rodzinnej? Zajrzyj na stronę naszego biura rachunkowego.

Polecam także artykuł o fundacji rodzinnej na blogu mojego wspólnika.